Αρχαία Πάος

Η αρχαία πόλη Πάος ή το Παίον , όπως αναφέρεται από τον Ηρόδοτο , ήταν ακμαία από τους αρχαϊκούς χρόνους και βρισκόταν στην περιοχή , από τα Βεσινέϊκα μέχρι το Σκουπέϊκο ή Νέα Πάος και συγκεκριμένα στην περιοχή, γύρω από το χάνι του Καλαθά και την πηγή του , από την οποία υδρευόταν.
Η ακρόπολη της Πάου , ήταν στον από πάνω , από τις πηγές του Καλαθά λόφο και είχε τείχη των οποίων το μήκος , υπολογίζεται σε 516 μ. Εκεί διατηρείται μια δεξαμενή , στην οποία καταλήγει πήλινος αγωγός , που έφερνε νερό από πηγή , 230 μέτρα ανατολικότερα. Επίσης (όπως σημειώνεται στο παραπάνω σχεδιάγραμμα) , υπάρχουν θεμέλια αρχαίου οικοδομήματος , πιθανόν ανακτόρου , θεμέλια ναού των Διοσκούρων , πολλοί δευτερεύοντες τοίχοι σε χαμηλότερα σημεία , πολλοί επίσης πύργοι ορθογώνιοι , καθώς επίσης και μία πύλη. Κάτω από την ακρόπολη , στον επίπεδο χώρο , γύρω από τις πηγές , βρισκόταν , ο κυρίως συνοικισμός της αρχαίας Πάου. Εκεί ευρέθησαν κτίσματα , όστρακα και νομίσματα αρχαία , χρονολογούμενα από τα προκλασσικά , έως τα ρωμαϊκά χρόνια. Χαρακτηριστική είναι και μία πλάκα με την επιγραφή «ΧΑΙΡΕΕΥΦΡΟΣΥΝΗ» . Επίσης έχει εντοπισθεί και αρχαίο νεκροταφείο. Κατά τον Ηρόδοτο 6,127, η αρχαία Πάος αναφέρεται σαν πατρίδα ενός από τους μνηστήρες της Αγαρίστης (της κόρης του τυράννου της Σικυώνος Κλεισθένη) , του Λαφάνη , γιου του Ευφορίονος , για τον οποίον υπήρχε η παράδοση , ότι στο σπίτι του φιλοξένησε τους Διόσκουρους και από τότε , ήταν πολύ φιλόξενος , για όλους τους ανθρώπους.Η πόλη αρχαία Πάος , υποτάχθηκε και προσαρτήθηκε στο κράτος του αρχαίου Κλείτορος. Στα ρωμαϊκά χρόνια η πόλη Πάος , ήταν σε παρακμή πλέον και όπως αναφέρει ο Παυσανίας ο περιηγητής , που πέρασε από κει στα 170 μΧ. , ήταν μια έρημη κώμη.
[Σχεδιάγραμμα -Αρχαία Πάος].